KİM DAHA ADİL?
BİLAL DEMİRSOY
Yeryüzünde Hz Ömer ra kadar adalet kelimesiyle özdeşleşmiş ikinci bir kişi göstermek mümkün değildir Onun tazeliğinden hiç bir şey kaybetmeyen kıssaları, her türlü adaletsizliğin kol gezdiği bugünkü dünyada yeniden okunmalı, tekrar takrar yorumlanmalı En azından bir gaye olarak hep akılda tutulmalı İşte onun en etkileyici kıssalarından biri
Halife Hz Ömer ra'ın Mısır valisi Amr b As, Mısır'ı bayındır bir ülke yapmak için imar çalışmalarına başlar Bunun için İskenderiye şehrinden başlamak üzere, öncelikle caddelerin genişletilmesine ihtiyaç vardır Plân yapılıp işe başlanır
Çalışma ilerledikçe yol üzerine denk gelen evler ve araziler, sahiplerinin razı oldukları paralar ödenerek istimlak edilmekte ve yollar genişletilmektedir
Bir gün yol çalışması bir yahudinin evinin bulunduğu yerde kesilir Yolun genişletilmesi için yahudinin evinin yıkılması gerekmektedir Yahudi ise evini terk etmek istemez
Görevliler yahudiyi ikna etmek için çok çaba sarfederler Fakat yahudi evini terketmemeye kararlıdır Durum Amr b As'a intikal ettirilir Vali yahudiyle bizzat görüşür Fakat o da ikna edemez Bunun üzerine hiddetlenir ve bedelini fazlasıyla verdikten sonra tabii ki seni o evden çıkarırım der Yahudi durumu Halife Ömer'e arzedeceğini söyler Amr b As da sen bilirsin der
Yahudi yola koyulur ve bir zaman sonra Medine'ye varır Rastladığı bir adama halifenin sarayının nerede olduğunu sorar Adam halifenin sarayının olmadığını söyler Yahudi şaşırır, zira Mısır'daki valisinin bile sarayı varken, yedi düvele hükmeden şahsın bir sarayı yoktur! Öyleyse halifeyi nasıl bulabileceğini sorar Adam halifenin evine gitmesini söyler ve yolu tarif eder
Yahudi tarif edilen yere varır Gayet basit, mütevazi bir evdir burası Diğer evlerden bir farkı yok Kapıyı çalar Hz Ömer ra'ın kızı Hz Rukiye ra kapıyı açar Yahudi, halifeyle görüşme isteğini bildirir, Hz Rukiye ra da halifenin evde olmadığını, belki mescid civarlarında olabileceğini söylenir
Yahudi geri dönüp halifeyi aramaya başlar Hava çok sıcaktır ve yahudinin mecali de tükenmiştir Mescide vardığında bir duvarın gölgesinde başını bir tuğlaya yaslamış, elbisesi eski, hırkası yamalı, uyumakta olan birine rastlar Ayağıyla dürterek adamı uyandırır Adam:
- Ne istiyorsun, diye sorar
Yahudi:
- Müminlerin emirini arıyorum Onu mutlaka bulmam lazım, der
Adam:
- İşte buldun, der Müminlerin emiri benim!
Yahudi inanmaz Bu yabancı olduğu yerde, bu garip insanların arasında halifeyi bulma ümidi azalmaktadır Bu sırada oradan birkaç kişi geçerAdamlar o eski elbiseli, hırkası yamalı adamı saygıyla selamlarlar O da büyük bir tevazu ve vakarla karşılık verir Böylece yahudi, yanındaki adamın halife olduğuna kanaat getirir Hz Ömer ra'ın yanına diz çöker, rahatsız ettiği için özür diler Hz Ömer ra:
- Rahatsız etmedin Ne istiyorsan söyle, der
Yahudi bunun üzerine hikayesini anlatır Hz Ömer dikkatle dinledikten sonra:
- Sen haklısın, der Bizde kimsenin malını satmaya zorlamak yoktur Değerinden fazla bedel vermek de bu hareketi haklı kılmaz
Sonra etrafına bakınır Bir kemik parçası görür Onu alır ve üzerine Nuşirevan bizden daha mı adildi? diye yazar Sonra bunu yahudiye uzatıp:
- Bunu al, Amr'a götür, der
Yahudi, halifenin kendisini başından savdığını düşünür Çaresiz, kemik parçasını alır
Ertesi gün Mısır'a doğru yola koyulur İskenderiye'ye gelir Valiye çıkmaya gerek duymadan evine gider Davasından ümidini kesmiştir Sarayı, tacı-tahtı olmayan bir hükümdarın kemik üzerine yazılmış bir sözünden sonuç çıkmayacağını düşünür
Amr b As ise yahudinin İskenderiye'ye döndüğünden haberdardır ve halifenin kararını merak etmektedir Birkaç gün sonra yahudiyi çağırtır ve halifeyi görüp görmediğini sorar Yahudi gördüğünü ve konuştuğunu söyler Vali:
- Ne söyledi, diye sorar Bunun üzerine yahudi kemik parçasını çıkartır ve uzatır:
- Hiç Bunu Amr'a götür dedi, der
Amr b As, kemiği alır ve üzerindeki yazıyı okur ve birden sapsarı kesilir Gözleri dalmış bir vaziyette bir süre hareketsiz kalır:
- Tamam, evini almaktan vazgeçtik, der
Yahudi bir kez daha şaşkındır Sıradan görünümlü birinden, devlet işleriyle hiç bağdaşmayan, kemik üzerine yazılı bir söz, Mısır'ı yöneten birini nasıl böyle etkiler?
- Ey emir, bu sözün sırrı nedir? Bir emir bile ifade etmeyen bir söz sizi kararınızdan nasıl vazgeçirdi, diye sorar
Amr b As, anlatır:
Henüz cahiliye zamanıydı Ben ve Ömer Mekke'de yaşar ve ticaretle meşgul olurduk Sermayemiz fazla değildi Ortaklaşa alabildiğimiz malları devemize yükler, uzak yerlerde onları satar, kârını paylaşırdık
Bir seferinde İran'ın Medayin şehrine gittik O zamanlar İran'ın kisrası (kralı) adaletiyle meşhur Nuşirevan idi
Mallarımızı satıp bir handa konakladık Hancı bize devemizi koruyabileceğini, paralarımızı da kendisine emanet verebileceğimizi söyledi Biz, yabancı bir ülkede paramızı emanete vermeyi düşünmüyorduk Devemizi de ayrı bir ücret ödememek için hanın avlusuna bağladık
Ertesi gün satmayı düşündüğümüz malları alıp Mekke'ye geri dönecektik Ancak sabahleyin uyandığımızda yastığımızın altındaki para çalınmıştı Baktık ki devemiz de çalınmış Yabancı bir memlekette ortada kalmıştık Hancının yakasına yapıştık ama nafile Hancı:
- Ben size her şeyinizi emanet etmenizi söylemiştim ama kabul etmediniz, dedi
Haklıydı Ben boynumu büktüm Ama Ömer durumu Nuşirevan'a götürmeye kararlıydı Nuşirevan öğleye kadar devlet işleri ile meşgul olur, öğleden sonra da halkın şikayetlerini dinlerdi Öğleden sonra Nuşirevan'la görüşüp başımıza gelenleri anlattık Nuşirevan:
- Demek yastığınızın altından paranızı çaldılar Peki be adamlar, paranız yastığın altındayken siz uyuyor muydunuz? Uyanık kalıp paranıza sahip çıksaydınız ya, diye çıkışınca ben cevap veremedim Ama Ömer başını kaldırıp pervasızca:
- Evet efendim, biz uyuyorduk Çünkü sanıyorduk ki siz uyumuyorsunuz, deyiverdi
Ömer'in kralı kızdırmış olmasından korktum Nuşirevan biraz düşündü Acaba bize ne gibi ceza verecek diye düşünürken:
- Ey Arap, galiba sen haklısın
Memleketimde bulunan herkesin rahatça, huzur içinde uyuyabilmesi için benim uyanık olmam lazımdı, dedi
Biraz sustu, sonra bir haftaya kadar olayın sorumlularının ortaya çıkarılacağını söyleyip bizi gönderdi Bu arada bir haftalık konaklama masraflarımızı da karşılayacağını söyledi
Bir hafta sonra saraya gittik Nuşirevan bizi huzuruna çağırttı İçeri girince devemizi gördük Hem şaşırmış hem de sevinmiştik Sonra para kesemizi de bize uzattı ve bununla ne yapacaksınız? diye sordu Biz de, memleketimizde satmak için kumaş, ıtriyat gibi şeyler alacağımızı, iki gün sonra da yola çıkacağımızı söyledik
Nuşirevan:
- Şehirden çıkarken, biriniz şehrin iki kapısından biri olan Güneş Kapısı'ndan, diğeriniz de Ay Kapısı'ndan çıkın, diye bizi tenbihledi
İşlerimizi bitirdikten sonra yola koyulduk Ömer Güneş Kapısı'na, ben de Ay Kapısı'na yöneldim Dışarı çıkarken, kapının üzerinde süslü elbiseler içinde birinin asılmış olduğunu gördüm Yakından bakınca onun şehrin güvenliğinden sorumlu olan Şahnepehlev olduğunu anladım Kapıdaki nöbetçiye:
- Bunu neden asmışlar, diye sordum
Nöbetçi:
- Tahkikat sonucunda hırsızlarla birlikte çalıştığı öğrenildi Çaldıklarının bir kısmı ele geçirildi Kendisi de ibret için buraya asıldı, dedi
Dehşet içinde oradan uzaklaştım ve Ömer'le buluştum Ona gördüklerimi anlattım O da bana Güneş Kapısı üzerinde güzel giyimli bir gencin asılmış olduğunu gördüğünü, nöbetçilere onun kim olduğunu sorduğunu ve Nuşirevan'ın oğlu olduğunu söylediklerini anlattı Meğer, Şahnepehlev ile Nuşirevan'ın oğlu ortak olup, bu hırsızlarla işbirliği içindeymişler İbret olsun diye ikisi de şehrin iki kapısına asılmışlar Bu hadiseyle Nuşirevan'a niçin adil denildiğini daha iyi anlamış olduk
Amr b As susar Sonra:
- Ey adam, anladın mı şimdi Ömer'in bana bunu niçin yazdığını? Nuşirevan, mecusi olduğu halde adalet uğruna kendi oğlunu bile feda ettiHalife, Biz Nuşirevan kadar adil değil miyiz ki, sen cizyesini ödeyen, emanımız altında bulunan birine böyle davranıyorsun? demek istiyorVazgeçtik, yoksa Ömer'in adaleti bizi mahveder
